هرگونه بی‌ثباتی، تنش و نبود صلح در منطقه، طبیعتا به اقتصاد و بخش خصوصی و از سوی دیگر شهروندان و جامعه مدنی آسیب بسیار می‌زند. صلح یکی از عواملی است که نبود آن یا ناپایداربودنش ممکن است حوزه اقتصاد و دیگر ابعاد یک جامعه را تحت تأثیر قرار دهد و آنها را از حرکت مؤثر و مفید باز بدارد.

با توجه به چالش‌های سیاسی و امنیتی روزافزون در منطقه ما و همچنین در دیگر مناطق دنیا، چالش‌های عموما برخاسته از تفاوت‌ها در رویکرد دولت‌های کشورهای همسایه و در راهبردهایی که این دولت‌ها طراحی می‌کنند، به نظر می‌رسد زمان آن رسیده است که دو نیروی مهم و مؤثر هر جامعه به غیر از دولت، یعنی جامعه مدنی و بخش خصوصی، کنشگری خود را برای برگرداندن صلح و ثبات به روابط بین‌الملل و به منطقه خودشان بیشتر کنند و عملا در این زمینه نقش‌ مؤثری برعهده بگیرند. هرگونه بی‌ثباتی، تنش و نبود صلح در منطقه، طبیعتا به اقتصاد و بخش خصوصی و از سوی دیگر شهروندان و جامعه مدنی آسیب بسیار می‌زند؛ بنابراین کسانی که از رویکرد دولت‌ها در‌باره مسائل منطقه‌ای متأثر هستند، حق این را نیز دارند که در چارچوب نقش و کارکرد تعریف‌شده و طبیعی خود در عرصه جامعه و از ابزارهای در اختیارشان استفاده کنند تا بتوانند در مسائل مهم بین‌المللی و چالش‌های جهانی اثرگذار باشند. صلح یکی از عواملی است که نبود آن یا ناپایداربودنش ممکن است حوزه اقتصاد و دیگر ابعاد یک جامعه را تحت تأثیر قرار دهد و آنها را از حرکت مؤثر و مفید باز بدارد.

با درنظرگرفتن این موضوع، ما در اتاق بازرگانی ایران تصمیم گرفتیم از ظرفیت‌ رفت‌وآمد، ارتباطات، تعاملات و نشست ‌و برخاست‌هایمان با اتاق‌های بازرگانی منطقه و جهان در راستای تثبیت و جاانداختن کنشگری بخش خصوصی و اتاق‌های بازرگانی در زمینه صلح استفاده کنیم. طبیعتا برای اینکه بتوانیم این موضوع را جا بیندازیم و به یک حرکت مؤثر در سطح جهان تبدیل کنیم، باید به ریشه‌های نقش و اثر اتاق‌های بازرگانی در طول تاریخ در حوزه صلح بپردازیم. براساس مطالعه زمینه‌ای و مقدماتی که دراین‌باره انجام دادیم، صحنه‌های متعددی در تاریخ کشورهای مختلف و مقاطعی ویژه از ورود اتاق‌های بازرگانی در مقوله صلح قابل ردیابی و شناسایی بود؛ مواردی از تعامل اتاق‌ها با دولت‌هایشان و بیان نظرها و مطالبه‌گری تغییر رویکردهایی که گاه منجر به افزایش تنش در داخل کشور، در داخل گروه‌های رقیب در کشور و همین‌طور در منطقه و بین کشورشان با سایر کشورها می‌شد. ما این مطالعات را انجام دادیم و به نمونه‌های متعددی برخوردیم. به‌ طور مثال در کشور خود ما یکی از افتخارات بخش خصوصی این است که فرمان مشروطیت برای نخستین‌بار از سوی تجار در منزل حاج محمدحسن امین‌الضرب رونمایی شد و عملا یکی از مسائل مناقشه‌برانگیز آن زمان با حمایت و همراهی بخش خصوصی وقت به ثمر و نتیجه رسید. از نمونه‌های دیگر آن در سایر کشورها، می‌توان آفریقای‌جنوبی زمان آپارتاید و در گذار از آپارتاید به دوران پس از آپارتاید را مثال زد که در این کشور تنش‌هایی به‌ وجود آمده بود و باز هم بخش خصوصی و اتاق بازرگانی ژوهانسبورگ در آن شرایط نقش محوری را برای دورهم‌نشاندن گروه‌های رقیب که اختلافات جدی با هم داشتند، برعهده گرفت. در کشورهای دیگری مانند سریلانکا نیز همین موضوع پیش آمد یا در اتاق بازرگانی ترکیه طرح‌هایی برای همکاری‌های چندجانبه‌ در منطقه خاورمیانه به‌ منظور تثبیت صلح از سوی بخش خصوصی ایجاد شده بود. مطالعات ما براساس گزارش‌ها و مستنداتی که اتاق‌های بازرگانی در آمریکا تولید کرده بودند، نشان می‌داد حتی در آن کشور از قرن هجدهم تا قرن بیستم حداقل 11 موردِ ثبت‌شده و مستند حاکی از ورود اتاق‌های بازرگانی به موضوع صلح به طرفداری و حمایت از حفظ صلح و تقویت صلح وجود داشته است.

از سوی دیگر اتاق بازرگانی بین‌المللی که در سال 1919 در پاریس به‌ وجود آمد، عملا با گردهم‌آمدن تعدادی از تجار و صاحبان صنایع وقت از کشورهای مختلف و تحت یک شعار و یک اعتقاد واحد به نام «بازرگانان صلح» پایه‌گذاری شد و این نهاد بین‌المللی بخش خصوصی نیز با شعار و مفهوم صلح شکل گرفت. این سوابق در تاریخ اتاق‌های بازرگانی -که با مطالعات بیشتر حتما تعداد بیشتری هم آشکار خواهد شد- نشان می‌دهد چنین تلاش‌هایی در مواقع خاص و به‌ویژه در تاریخ برخی کشورها و همین‌طور به‌ صورت مشترک در کشورهای همسایه وجود داشته است؛ بنابراین این کارهای موردی و مقطعی سرمایه خوبی است برای ایجاد یک پویش و حرکت مستمر و مشترک و گسترده‌تر، متشکل از تعداد زیادی از اتاق‌های بازرگانی در سراسر دنیا برای توجه به موضوع صلح و برای نزدیک‌تر‌کردن نظرهای بخش خصوصی در میان کشورهایی که احیانا با هم چالش‌های سیاسی یا نظامی دارند و بهره‌گرفتن از ظرفیت آنها در تعامل و در مذاکره با دولت‌ها یا در ایجاد راهکارهای موازی یا خلاقانه در رسیدن به یک تفاهم و راهکارهای مورد قبول این کشورها برای تثبیت و تقویت صلح. موارد یاد‌شده طبیعتا با تفصیل بیشتر و با بهره‌گرفتن از مطالعه‌ای که ما درباره نسل‌بندی اتاق‌های بازرگانی انجام داده بودیم، مهرماه گذشته در قالب یک پیشنهاد در جلسه شورای عمومی فدراسیون جهانی اتاق‌های بازرگانی در دوبی ارائه شد و خوشبختانه مورد توجه و استقبال نمایندگان حاضر از اتاق‌های بازرگانی سراسر جهان قرار گرفت. با توجه به اینکه قرار است کنگره دوسالانه اتاق‌های بازرگانی جهان سال آینده در کشور برزیل برگزار شود، مقرر شد که این بحث در آنجا به ‌طور گسترده‌تری از سوی ما ارائه شود و همچنین سایر اتاق‌ها هم در‌این‌باره نظرها و اطلاعات‌شان را ارائه کنند تا بتوانیم با گسترده‌ترکردن این بحث، حرکت و نقش‌آفرینی و حضور اتاق‌های بازرگانی را در زمینه صلح تقویت کنیم. امیدوارم ابتکاری که از سوی اتاق بازرگانی آغاز شده است، برای کشور ما نیز دستاوردهای خوبی داشته باشد و عملا موجب اثرگذاری و کنشگری بخش خصوصی در حل مسائل و منازعات منطقه‌ای و جهانی ما بشود و اینکه بتوانیم از ظرفیت بخش خصوصی سایر کشورها در حمایت از موضوع صلح و کمترکردن تهدیدها علیه کشورمان استفاده بهتر و مفیدتری به عمل بیاوریم.

منتشر شده در روزنامه شرق_ شنبه 24 آذر 1397