در زمانی که آشفتگی به جان جامعه‌ی ایرانی افتاده است، برشمردن و یاداوری ویژگی‌های آدم‌های حسابی به ما کمک می‌کند که این نیاز راستین کشور را به فراموشی نسپریم.

هنگامی که بخواهیم از کسی تعریف کنیم و او را متمایز از دیگران بشماریم می‌گوییم: «فلانی آدم حسابی است». عبارت آدم حسابی در کارکردهای مختلف یک جامعه می‌تواند ویژگی‌هایی را در برگیرد. در نشست و برخاست‌هایی که در طی این چند سال داشته‌ام این عبارت را زیاد شنیده‌ام و اگر مجالی بوده از گوینده‌اش پرسیده‌ام که بر چه اساسی این قضاوت را در خصوص فرد مورد نظرش داشته است. پاسخ‌هایی که دریافت کرده‌ام بسیار متنوع و متفاوت و بیشتر به یک یا چند ویژگی محدود بوده است و از کنار هم گذاشتن این ویژگی‌ها و ساده‌سازی و پالایش آنها به موارد زیر رسیده‌ام. البته چون معاشرت‌های من بیشتر در مجامع اقتصادی بوده است که در آن از مدیران دولتی گرفته تا نمایندگان مجلس و سایر دستگاه‌ها و البته، به میزان بیشتری، مدیران بخش خصوصی رفت‌وآمد داشته‌اند شاید روایی این ویژگی‌ها بیشتر درباره‌ی این گروه‌ها باشد.

اما آدم حسابی کیست؟

١–آدم حسابی حرف حسابی می‌زند. اهل مغلطه نیست، اهل حرافی و هرزگویی نیست، اهل سخنان درهم ریخته و بی‌هدف هم نیست. برای همین شنوندگانش او را آسان می‌فهمند. سخنانش برخاسته از دانش است نه شهوت کلام یا خودنمایی.

٢–آدم حسابی اهل تخریب دیگران و تهمت زدن به کسی نیست. او برای حذف رقیب توطئه چینی یا زیرآب زنی نمی‌کند.

٣–آدم حسابی قانونگراست. اهل دور زدن قانون نیست. رشوه نمی‌دهد و رشوه قبول نمی‌کند. اهل پارتی بازی و رابطه سالاری نیست.

٤–آدم حسابی از اقرار به اشتباهاتش ابا ندارد و هرگاه متوجه اشتباه شد درصدد جبران آن یا برگشت از راه رفته بر می‌آید.

٥–آدم حسابی به اقتضای جلسه و محفلی که در آن نشسته است سخن نمی‌گوید. سخن او همواره برخاسته از باورهایش است.

٦–آدم حسابی با برخی افراد و افکار نمی‌تواند کار کند و قبولشان ندارد. او خود را مجبور به این کار نمی‌کند.

٧–آدم حسابی در مسائل کوچک صرف وقت نمی‌کند و درباره‌ی مسائل مهم بی‌تفاوت نیست.

٨–آدم حسابی با بالادستی‌هایش تعارف ندارد. اگر اشتباهی از ایشان ببیند می‌گوید و اگر اقناع نشود از همکاری و همراهی با ایشان کناره می‌گیرد.

٩–آدم حسابی در هر پست و مقامی که مشغول باشد، تمام تلاشش در راستای انجام مأموریت‌های محوله به بهترین شکل است. او برای خوشامد رئیسانش یا به طمع پست و مقامی بهتر، تصمیم نمی‌گیرد و کار نمی‌کند.

١٠–آدم حسابی اهل باج دادن و معامله کردن در وظایف و اختیاراتش نیست. او از دید همکارانش آدم سختی به نظر می‌رسد.

١١–آدم حسابی به کسانی که از او تعریف و تمجید می‌کنند با احتیاط نگاه می‌کند و به کسانی که او را نقد می‌کنند خوب گوش می‌کند و در صدد تلافی برنمی‌آید.

١٢–آدم حسابی در مقابل کاری که برای دیگران می‌کند انتظاری از ایشان ندارد و در زمانی که کارش به آنها بیافتد به ایشان یاداوری نمی‌کند که چه کارهایی برایشان کرده است.

١٣–آدم حسابی در قید و بند دریافت تبریک و تسلیت از دیگران یا برگزاری مراسم بزرگداشت و تکریمش نیست. او کیش شخصیت ندارد.

١٤–آدم حسابی وامدار فرد یا گروهی نمی‌شود. او تلاش می‌کند کاستی‌هایش را با عزت نفس پر کند اما آزادگیش را در گرو نیازهایش نگذارد.

١٥–آدم حسابی بر اساس باورهای راستینش در گروه، حزب یا سازمانی وارد می‌شود. او اهل یافتن همفکرانش است نه همفکر شدن برای رسیدن به امیالش.

١٦–آدم حسابی دارای یک سلسله ارزش‌های اخلاقی است که آنها را با اندیشه و پژوهش خود یافته است نه توصیه و تلقین دیگران.

١٧–آدم حسابی اهل مدرک‌گرایی نیست. او نداشتن عنوان دکتر و مهندس را کسر شأن نمی‌داند و به دنبال خرید مدرک یا عنوان تقلبی نیست. او یادگیری را یادگرفته است.

١٨–آدم حسابی نه اهل توهین است و نه اهل لودگی. او با گفتارش دیگران را خودخواسته به احترام وامی‌دارد. او آدم خشکی نیست. انضباط و چارچوب اخلاقی و شخصیتی مشخصی دارد اما دیگران از معاشرت با او زده نمی‌شوند.

١٩–آدم حسابی به کاری که می‌کند اعتقاد دارد و کاری نمی‌کند که به آن باور نداشته باشد. برای همین آمادگی بیشتری را برای جدا شدن از گروه، حزب، سازمان یا شغلی که مغایر با باورهایش باشد دارد.

٢٠–آدم حسابی با واژه‌ی «مصلحت» رفتار و گفتارش را توجیه نمی‌کند. مصلحت برایش مانند سوزنی است که او به ندرت به جان خود فرو می‌کند.

باید اقرار کرد که «آدم حسابی بودن» کار دشواری است و به ویژه در اوضاع کنونی جامعه‌ی ما «آدم حسابی ماندن» دشوارتر. در زمانی که آشفتگی به جان جامعه‌ی ایرانی افتاده است، برشمردن و یاداوری ویژگی‌های آدم‌های حسابی به ما کمک می‌کند که این نیاز راستین کشور را به فراموشی نسپریم.

کانال تلگرام پدرام سلطانی